افزایش بهره وری آب و نهاده ها و پایداری امنیت غذایی با مدیریت و فرآوری ضایعات کشاورزی

به گزارش روابط عمومی جهاد دانشگاهی واحد صنعتی اصفهان، دکتر حامد صابریان مدیر مرکز خدمات تخصصی کشاورزی جهاد دانشگاهی واحد صنعتی اصفهان در خصوص طرح افزایش بهره وری آب و نهاده ها و پایداری امنیت غذایی با مدیریت و فرآوری ضایعات کشاورزی اظهار کرد: بر اساس برآوردهای سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، هر ساله حدود یک سوم از مواد غذایی در جهان (معادل 1.3 میلیارد تن) هدر می رود یا ضایع می شود. از طرفی، سالانه 900 میلیون نفر در جهان از گرسنگی رنج می‌برند که با مدیریت همین ضایعات می توان تقریبا گرسنگی را در جهان ریشه‌کن کرد.

صابریان افزود: ضایعات کشاورزی و هدر رفت مواد غذایی در ایران حدود 30 درصد در سال تخمین زده می‌شود (حدود 35-39 میلیون تن) که این مقدار حدود 3 درصد از کل ضایعات تولیدات کشاورزی و دور ریز مواد غذایی در جهان است! این درحالی است که میزان ضایعات غذا در کشورهای اروپایی ازقبیل فرانسه تنها 5 میلیون تن است.

وی ادامه داد: بر اساس برخی از گزارش ها، سالانه حدود 70 میلیارد مترمکعب آب شیرین در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و با احتساب 30 % ضایعات کشاورزی، حدود 21 میلیارد مترمکعب این آب، صرف محصولاتی می‌شود که به سفره مردم نمی‌رسند و دور ریخته می‌شوند! طبیعتا این آمار برای سایر نهاده های کشاورزی از قبیل کود و سم و ... که برخی از آن ها وارداتی نیز هستند، مطرح است. 
مدیر مرکز خدمات تخصصی کشاورزی جهاد دانشگاهی واحد صنعتی اصفهان اضافه کرد: حجم قابل توجه ضایعات مواد غذایی، به یکی از چالش های جدی اکثر کشورها تبدیل شده است و اندیشمندان این حوزه در صدد چاره جویی برای آن برآمده اند. باتوجه به افزایش جمعیت، کاهش منابع طبیعی، امکانات و منابع محدود و همچنین حجم قابل توجه ضایعات مواد غذایی، پایش، مدیریت و فرآوری ضایعات کشاورزی جهت کاهش وابستگی به محصولات استراتژیک و دستیابی به امنیت غذایی پایدار ضرورت دارد.

وی تشریح کرد: پدیده سرمازدگی باغات میوه نیز یکی از مهمترین و اصلی ترین تنش ها و بحران های آب و هوایی و تغییرات اقلیمی است که مساحت و میزان خسارت و چالش های پس از آن همواره از مشکلات جدی کشاورزان بوده است. بر اساس آمار سازمان خوار و بار کشاورزی (فائو)، سالانه 5 الی 15 درصد از تولیدات کشاورزی در اثر خسارات ناشی از سرمازدگی و یخبندان از بین می روند و این عدد برای برخی از محصولات حساس باغی ازقبیل بادام، پسته و زردآلو به بیش از 40 درصد نیز می رسد.

صابریان عنوان کرد: طبق گزارش های بانک کشاورزی، خسارت سرما و یخبندان در کل کشور سالانه بالغ بر چندین هزار میلیارد ریال بوده است و بر این اساس، به آن زلزله سبز نیز گفته اند. بر اساس اعلام معاون وزیر جهاد کشاورزی، میزان خسارت ناشی از سرمازدگی به باغداران کشور در سال 1401 بالغ بر 40 هزار میلیارد تومان برآورد شده است.

وی گفت: یکی از اولویت های مهم جهاد دانشگاهی واحد صنعتی اصفهان، کنترل و فرآوری ضایعات کشاورزی از طریق کنترل سرمازدگی و فرآوری ضایعات و پسماند ها و تولید ترکیبات ارزشمند غذایی و داروئی است، که بسیاری از آن ها وارداتی نیز می باشند. یکی از تجارب این واحد، تهیه نقشه های پهنه بندی سرمازدگی محصولات کشاورزی در کشور می باشد که طی سالیان گذشته انجام شده است. همچنین تولید خوراک دام غنی از پروتئین از پساب خط تولید نشاسته سیب زمینی، تولید شربت فروکتوز از خرمای ضایعاتی، تولید محصولات ارزشمند از میوه بلوط، تولید انواع نشاسته اصلاح شده از ضایعات سیب زمینی و تولید آفت کش های طبیعی از ضایعات تنباکو از فعالیت های فناورانه این واحد می باشد. 

این محقق خاطر نشان کرد: بر اساس اطلاعات موجود، تا کنون کارخانه ای در زمینه استخراج ترکیبات ارزشمند و فناورانه (ازقبیل فیبر و پکتین، ترکیبات پلی فنولی و آنتی اکسیدانی و پری بیوتیک ها) از ضایعات و پسماندهای کشاورزی در کشور احداث نشده است و عمده این فرآورده ها از طریق واردات تامین می شوند. ضمن اینکه کشورهای منطقه نیز عموما واردکننده این ترکیبات می باشند و امکان صادرات به آن ها نیز وجود دارد. بنابراین، تولید ترکیبات ارزشمند غذایی و داروئی ازقبیل تولید پکتین و فیبر رژیمی از ضایعات صنایع آب میوه، تولید پری بیوتیک ها، پایدارکننده های غذایی و پرکننده های قرص های داروئی از پسماندهای سلولزی، تولید ترکیبات آنتی اکسیدانی و پلی فنولی از ضایعات میوه ها و محصولات جانبی کارخانه ها در قالب یک طرح پیشران ملی (با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری) در دستور کار این واحد می باشد. 

وی در پایان گفت: پیاده سازی طرح های محافظتی در برابر سرمازدگی برخی از محصولات مهم و حساس کشاورزی و معرفی آن ها به کشاورزان نیز یکی از طرح های پیشران ملی جهاد دانشگاهی واحد صنعتی اصفهان است که امید می رود با تخصیص بودجه و اجرایی شدن آن و حصول نتایج، تأثیر مهمی بر کاهش ضایعات محصولات کشاورزی داشته باشد.